№52

Хабарар

Метлеблу совещание

19-октябрдиз райондин актив ДР-дин милли политикадин министр  Татьяна Гамалеяхъ, ДР-дин Кьилин патай Кьиблепатан территориальный округда тамам ихтиярар авай векил Али Хасбулатовахъ,  и округда ОФСБ-дин начальник Александр Жидейкадихъ, Р. Гьамзатован т1варунихъ галай Международный фондунин, ДР-дин Общественный палатадин векилрихъ галаз гуьруьшмиш хьана. Анал милли политикадин ва хатасузвал хуьнин месэлайриз килигна.

И мярекатдикай гегьенш материал чи газетдин къведай нумрада гуда.

НАК-дин заседание

ДР-дин Кьил Рамазан Абдулатипова Пятигорск шегьерда НАК-дин председатель, Россиядин ФСБ-дин директор Александр Бортникован регьбервилик кваз кьиле фейи терроризмдиз акси Милли комитетдин заседанида иштиракна. Анал Кеферпатан Кавказда терроризмдиз аксивал авунихъ, гьа гьисабдай яз чкайрал терроризмдиз акси комиссийри ва властдин органри профилактикадин кIвалах тешкилунихъ галаз алакъалу месэлаяр веревирдна.

Заседанидин сергьятра аваз СКФО-да муниципальный тешкилатра терроризмдин вилик пад кьунин месэлайризни килигна.

Журналистрин фестиваль

Догомысда «Вири Россия – 2016» лишандик кваз кьиле фейи ХХ фестивалда Россиядин вири регионрай, гьакI са жерге къецепатан уьлквейрай атанвай 900-дав агакьна журналистри иштиракна. Дагъустандин делегациядик ДР-дин печатдин ва информациядин министр Бурлият Токболатова, ДР-дин журналистрин Союздин председатель Али Камалов, ДР-дин Кьилин советник Деньга Халидов, гьакIни республикадин са жерге СМИ-рин редакторар ва журналистар квай.

РикIера амукьда

ДГУ-дин Дербентда авай филиалда Россиядин Игит, полициядин лейтенант Мегьамед Нурбагандов рикIел хкуниз талукьарнавай мярекат кьиле фена.

Мярекатда кIватI хьанвайбуруз неинки Игитдин эхиримжи декьикьайрин, гьакIни хзандин архивда авай видеоматериалар, шикилар къалурна.

Наркотикриз – «ваъ»

Наркотикриз акси вацран сергьятра аваз Дербентда «Дербент – наркотикар галачиз» лишандик кваз чукурунар тешкилна.

И мярекатда 200-далай виниз инсанри иштиракна. Серенжемдин иштиракчийри, гуьгъуьнал махсус машинарни алаз, Нарын-къеледив агакьдалди чукурна Инал «Наркотикриз – ваъ лугьун» лишандик кваз марафон куьтягь хьана.

«Хванахвавал» проект – кардик

Слетдин делегатрихъ галаз гуьруьш

«Сулейман-Стальский район» муниципальный райондин Кьил Нариман Шамсудинович Абдулмуталибов вичин кабинетда «Куначество как инструмент против идеологии терроризма и экстремизма» лишандик кваз кьиле фейи Кеферпатан Кавказдин жегьилрин образовательный слетда иштиракай райондин школьникрихъ ва муаллимрихъ галаз гуьруьшмиш хьана.

Райондин делегациядин кьиле аваз хьайи ФЛНКА-дин Жегьилрин депортаментдин векил Мегьамед Алиева къейд авурвал, Дагъустан Республикадин милли политикадин министерстводин къаюмвилик кваз Дагъустандин Гуьгьуьллубурун гьерекатди ва «Алкоголизмдиз ва наркоманиядиз – ваъ» тIвар алай Дагъустандин региональный отделенидин мергьеметлувилин фондуни тешкилай слет Унцукульский райондин Ашильта хуьре кардик квай спортдинни сагъламвилин «Сосна» базада кьиле фена.

- Форум-слет кьиле тухунин кьилин макьсадни «Хванахвавал» проектдин тежриба Дагъустан Республикадин территорияда раиж авуникай, федеральный округдин субъектрин арада авай алакъа мадни мягькемаруникай, общественный организацийрин кIвалах гужлу авуникай, экстремизмдин ва терроризмдин вилик пад кьунин карда Кеферпатан Кавказдин халкьарин алакъаяр мягькемаруникай ибарат тир, - лагьана Мегьамед Алиева. – Ана чи райондин школьникри чпин алакьунар, чирвилер къалурна. Идан гьакъиндай райондин школьникрин командади, ана иштирак авур 15 командадин арада, 2-чка кьуни ачухдиз шагьидвал ийизва. Лагьана кIанда, чIехи пай командаяр вузрин студентрикай ибарат тир.

Слетдин сергьятра аваз тухвай гуьруьшрикай, конкурсрикай, спортдин акъажунрикай, КВН-дикай, гьакIни чи райондин командади мярекатра иштиракуник, къалурай сегьнейрикайни авур кьуьлерикай, чпихъ ана хьанвай цIийи дустарикай гуьруьшдал Кьасумхуьруьн, Шихидхуьруьн ва НуьцIуьгърин юкьван школайрин аялар тир Закир Мусаева, Келбихан Назирова, Елена Мурадовади, Амина Къазиагьмедовади, Ражидин Фахрудинова, Низами Межидова, Марат Селимова ва масабуру гегьенш рахунар авуна.

- Гьуьрметлу аялар, - лагьана Н. Ш. Абдулмуталибова, - хванахвавал – им вилик девиррилай дагъвийриз, гьабурукай яз лезгийризни хас адет я. Виликдай гьар са касдихъ гьар са хуьре хванахва авайди тир. Гьавиляй Дагъустан Республикадин Кьил Рамазан Гьажимурадович Абдулатипова кьил кутуналди «Хванахвавал» проект уьмуьрдиз кечирмишун тебрик авуниз лайихлу кар я. Ихьтин форумда иштирак авунай ва ана алакьунар къалурунай за квез ва куьн аниз гьазурай муаллимриз рикIин сидкьидай чухсагъул лугьузва. Куьн, жегьилар, чи гележег я, уьлкведин пакадин югъни квелай гзаф аслу я. Куьне иштиракай слет экстремизмдиз ва терроризмдиз акси яз тухунихъни еке метлеб ава. Гьакъикъатдани, терроризм завал, мусибат я, квез ам кьисмет тахьурай. Играми аялар, хъсандиз кIела, дуьз тербия къачу – им куь патай терроризмдиз гузвай жаваб жеда.

Нариман Шамсудинович Абдулмуталибова школьникрив абур слетда лайихлу хьайи ва абуру «Тренинг бесконфликтного общения» программадай чирвилер къачунин гьакъиндай шагьидвал ийизвай махсус сертификатарни вахкана.

ФЛНКА-дин Жегьилрин департаментдин векил Мегьамед Алиева гуьруьшдал Нариман Шамсудинович Абдулмуталибовав «Слетдин асул фикиррин тереф хуьнай, образовательный программа уьмуьрдиз кечирмишунин карда активвиледи иштиракунай ва гражданвилин дуьз рехъ кьунай» Дагъустан Республикадин Гуьгьуьллубурун гьерекатдин координатор, «Алкоголизмдиз ва терроризмдиз – ваъ» Дагъустандин региональный отделенидин мергьеметлувилин фондунин председатель, слетдин директор Д. З. Мегьамедован къул алай Чухсагъулдин чарни вахкана.

Гуьруьшдин эхирдай муниципальный райондин Кьил Н. Ш. Абдулмуталибова слетда иштиракай муаллимривни школьникрив къиметлу пишкешар вахкана.

Текст кхьейди ва шикил ягъайди Хазран Кьасумов я.

 Н.Ш. Абдулмуталибова агьалияр кьабулна

Алай йисан 14-октябрдиз «Сулейман-Стальский район» муниципальный райондин Кьил Нариман Шамсудинович Абдулмуталибова нубатдин сеферда агьалияр (7 кас) кьабулна. Гуьруьшда администрациядин жавабдар работникри, къуллугърин руководителри, хуьрерин поселенийрин кьилери иштиракна.

НуьцIуьгърин хуьряй тир Вера Наметулаевади вичин хтулдиз медицинадин рекьяй куьмек авуниз шериквал авун ва свас кIвалахдалди таъминарунин карда куьмек гун тIалабна. Райондин Кьили и месэлайриз килигун ЦРБ-дин  кьилин духтур Максим Ханбалаевал ва РУО-дин начальник Индира Османовадал тапшурмишна.

Кьасумхуьрелай тир Халум Абдулгьуьсейновади ва Эминхуьряй тир Кьасум Яхьяева куьчеяр херхем вегьена къайдадиз гъунин ва экверинни газдин цIийи линияр тухунин месэлаяр къарагъарна.

И месэлаяр къведай йисан гатфаралди кьилиз акъудда.

Н. Ш. Абдулмуталибован патав атай маса инсанрихъни жуьреба-жуьре месэлаяр, тIалабунар авай.

Н. Ш. Абдулмуталибова гьар са касдин арзайрихъ дикъетдивди яб акална ва абур гьялун патал администрациядин кьилин пешекарриз, къуллугърин руководителриз ва хуьрерин поселенийрин кьилериз тапшуругъар гана, абур кьилиз акъудзавай гьал вичин гуьзчивилик жедайди къейдна.

(Райондин сайтдай).

Важиблу интервью

Район цIаяр хъийидай сезондиз гьазур яни?

15-октябрдилай чи республикада цIаяр хъийидай сезон башламиш хьанва. Йикъандавай-къуз гьаваяр рекъизва, ида кьуьд мукьва жезвайдакай хабар гузва.

«Сулейман-Стальский район» муниципальный райондин яшайишдинни коммунальный къуллугъар, санлай район хъуьтIуьн сезондиз гьазур хьанвани? И ва маса суалриз жавабар жагъурунин мураддалди чун райондин администрациядин архитектурадин, эцигунрин ва ЖКХ-дин отделдин начальник М. А. Мустафаевахъ (шикилда) галаз гуьруьшмиш хьана.

- Мустафа Абузарович, мукьвал-мукьвал чаз Шалбуздагъдин ва маса дагъларин кукIварал жив ацукьнаваз аквазва. Чи патарани марфар къвазва, ида кьуьд атана агакьзавайдан гьакъиндай шагьидвалзава. ХъуьтIуьз гьазурвилер акун патал райондин руководстводи гьихьтин серенжемар кьабулзава?

- «Дагъустан Республикадин яшайишдинни коммунальный майишатри 2015-2016-йисарин зулунни хъуьтIуьн шартIара кIвалах авунин нетижайрин ва 2016-2017-йисарин зулунни хъуьтIуьн вахтунда кIвалах авуниз гьазурвилер акунин гьакъиндай» 2016-йисан 28-апрелдиз 232-нумрадик кваз кьабулай къарар кьилиз акъудун яз, райондани тайин кIвалах тухванва. Кьилди къачуртIа, 2016-2017-йисарин зулунни хъуьтIуьн вахтунда райондин ЖКХ-ди кIвалах авунин серенжемрин план туькIуьрна ва ам кьилиз акъудунал гуьзчивал тухудай комиссия тестикьарна. И пландин бинедаллаз образованидин организацийра, административный дараматра, организацийрани карханайра капитальный ремонтрин кIвалахар кьиле тухвана. Капитальный ва куьлуь-куьлуь ремонтрин кIвалахриз муниципальный райондин администрацияди 25844 агъзур манат пул ахъайна.

2016-йисуз 234 кубический метр кIарасар ва 20 тонн къванцин цIивин гьазурун планламишнава.

Кьасумхуьруьн мехлесхоздихъ галаз икьрар хьуналди, газ авачир хуьрера организацияр ва карханаяр бес кьадар кIарасралди таъминарнава.

Къванцин цIивин хкун патал «Дагестантоппром» ООО-дин Белиждин ГТС-дин филиалдихъ галаз икьрар авазва.

Лугьун лазим я хьи, пулунин такьатрин патахъай четинвилер ацалтнатIани, ЖКХ-дин абъектар вахтунда ремонтна акьалтIарна, чIурузвай чкаяр къайдадиз хкана.

- Гьелбетда, хъуьтIуьн вахтунда кIвалах авуниз ЖКХ-дин объектар гьазур хьун хъсан кIвалах я. Ша чун, гьуьрметлу Мустафа Абузарович, са бязи къурулушрал, организацийрал кьилди-кьилди акъвазин. Сифте нубатда образованидин учрежденийрал акъвазнайтIа пис жедачир.

- Районда образованидин 50 идарада газ ишлемишзава, Хпуькьрин, Ичинрин, Птидхуьруьн, Пиперхуьруьн ва Татарханрин школайра кIарасрин ва цIивиндин цIай хъийизва. Школайра чими ийидай системаяр ремонт хъувун патал еке кIвалах тухвана. И кар къалурун патал заз кьилди-кьилди школайрал акъвазиз кIанзава. ИкI, Кьасумхуьруьн 1-нумрадин СОШ-да, санлай къачурла, 2960 агъзур манатдин ремонтрин кIвалахар тамамарна. Сийидрин, НуьцIуьгърин ва Кьасумхуьруьн 1-нумрадин юкьван школайра пожарный цIийи сигнализацияр эцигна, Кьулан СтIалрин, АгъастIалрин, ЦIийи Макьарин ва Герейханован 1-нумрадин СОШ-рин дараматра абур дегишарна, КIварчагърин СОШ-да къав дегишарна, полриз, потолокриз ширер яна, Зизикрин СОШ-да пищеблок ремонт хъувуна, Испикрин СОШ-дин къав, Кьулан СтIалрин СОШ-да КТП ремонт хъувуна.

ЦIийи поселокдин аялрин бахчада 11404 агъзур манатдин къимет авай кIвалахар (дараматдихъ цIийи кIвалер акал хъувун, авай дарамат цIийикIа туькIуьр хъувун…) тамамарна, Вини СтIалрин аялрин бахчадин гьаятда санузел эцигна, дараматдиз ширер яна.

Санлай кьуртIа, вири школайра, аялрин байхчайра ва ДЮСШ-ра косметический ремонтрин кIвалахар тухвана. Амазмай куьлуь-шуьлуь кIвалахар мукьвал вахтара акьалтIарда.

- ХъуьтIуьз неинки школаяр, ЖКХ-дин объектар, санлай хуьрер, анрин агьалиярни вахтундамаз ва вири патарихъай гьазур хьун лазим я. Хуьрера и рекьяй тухванвай кIвалахрикай вуч лугьуз жеда?

- Хуьрерин агьалияр, социальный объектар, идараяр хъуьтIуьн варцара эквералди, газдалди, целди таъминарунин рекьерайни тухванвай кIвалахар гзаф я. ИкI, Кьасумхуьруьн, Герейханован, Кьулан СтIалрин, Агъа СтIалрин, ЦIийи Макьарин хуьрерин поселенийра чIуру гьалда авай, къайдадикай хкатнавай 8 километр цин турбаяр дегишарна, Кьасумхуьруьн, КIварчагърин, Уллу Гъетягърин, Герейханован, ДаркIуш къазмайрин, Кьулан СтIалрин хуьрерин поселенийра 10000 погонный метрдилай виниз къенепатан рекьериз херхем вегьена, Кьасумхуьруьн, Кьулан СтIалрин, Вини СтIалрин ва Агъа СтIал къазмайрин хуьрера 20 000 квадратный метрдин майданда куьчейра асфальт цана, Эминхуьре кьилин куьчеда асфальт цунин кIвалахар инвесторди кьилиз акъудна.

Алай вахтунда Кьасумхуьрел Мира ва Аминован куьчейра 1300 квадратный метрдин майдан авай тротуарар эцигзава.

Хпуькьа яргъивал 22 метр, Мехкергъа 40 метр алай муькъвер эцигна, Качалхуьряй Цмурдал фидай цIийи муьгъ эцигун давам жезва.

Хуьрерин поселенийра водозаборный тадаракар ремонтнава.

- ХъуьтIуьн варцара агьалийриз электрикдин экверикай, газдикай кьитвал жедачни?

- Хьун лазим туш. «Дагэнергосеть» ООО-дин Кьасумхуьруьн РЭС-ди пландин бинедаллаз 1290 агъзур манатдин къимет авай ремонтринни эцигунрин кIвалахар тамамарун лазим я. И рекьяй хуьрерин поселенийрани са жерге кIвалахар тухванва. ИкI, Эминхуьре 100 кВт-дин I КТП ремонт хъувуна, 60 кВт-дин са КТП дегишарна, Кьулан СтIалдал 250 кВт-дин са КТП эцигна, ихьтин кIвалахар Агъа СтIалдал ва Агъа СтIалрин къазмайрални тухвана, «сельсовет Касумкентский» хуьруьн поселенида (ЦIийи поселокда) 900 метрдин экверин линияр дегишарна, Цмуррин, КIварчагърин, Алкьвадрин ва Кьулан СтIалрин хуьрера йифиз эквер кудай фонарар эцигна.

ХъуьтIуьн варцара агьалияр датIана газдалди таъмин авун патал райондин ЭГС-ди (Эксплуатационная газовая служба) тухванвай кIвалахар гзаф я. Вахтундамаз 8500 кIвале ва школайра, аялрин бахчайра, бюджетдин организацийра газдин тадаракриз технический рекьяй къуллугъ авуна, Кьасумхуьрел, Агъа СтIалрин къазмайрал ва Герейханован хуьруьн 1-отделенида чилел аватнавай газдин турбаяр хкаж хъувуна, Кьасумхуьрел, Агъа СтIалдал ва Кьулан СтIалдал газдин шкафар ремонт хъувуна.

КIварчагърин, Цмуррин, Герейханован, Эминхуьре, Кьасумхуьрел шкафрин пунктара регуляторар дегишарна (8 шт.), «Тахта» участокда 2 шкафдин пунктар эцигуналди газдин цIийи линия тухвана. Кьулан СтIалдал, Вини СтIалдал ва Сийида алава шкафрин пунктар эцигун патал схемаяр гьазурнава ва абур «Дагестан» газпромдин управленидиз агакьарнава.

ЦIийи Макьарал, Чуьхверхуьрел, Агъа СтIалдал, Кьасумхуьрел, Вини СтIалдал, Герейханован хуьруьн 1-отделенидани шкафрин пунктар дегишарунин лазимвал ава.

ЭГС авария хьайи дуьшуьшра герек къвезвай материалралди, тадаракралди таъмин я. Техникадин 3 такьат гьамиша кIвалахдин къайдада аваз акъвазнава.

- Мустафа Абузарович, инсанрин хатасузвал хъуьтIуьн варцара рекьер авай гьалдилай гзаф аслу я. ГьакI хьайила, автомобилрин рекьериз къуллугъзавай районда кардик квай «ДЭП-32» кархана хъуьтIуьн шартIара рекьер къайдада аваз хуьниз гьазур яни?

- «ДЭП-32» карханадин хиве райондин территориядай фенвай республиканский, муниципальный рекьериз къуллугъ авунин везифа ава. ХъуьтIуьн варцара, мишекъат йикъара рекьер хатасузбур яз хуьн патал карханади 10 тонн технический кьел, 150 кубометр муркIариз акси материал, 3 тонн ГСМ, рекьерин 5 такьат гьазурнава.

Санлай къачурла, чавай ЖКХ-дин объектар, санлай район хъуьтIуьн сезондиз гьазур хьанва лугьуз жеда.

                       Хазран Кьасумов

Венгрияда кьиле фейи вакъиайрин 60 йисаз талукь яз

Ветерандин мецелай

Германиядин фашизмдин кьулан тар хана, рагъакIидай патан са шумуд уьлкведин аслу туширвал хвена, ислягь уьмуьрдал элячIнавайтIани, кьиле Америка аваз, и гьалдал рази тушир са бязи гьукуматри абур СССР-дин таъсибдикай хкудун патал дяведилай гуьгъуьнин йисара анра халкьдин арада гъулгъула тваз, абур авай гьукумриз акси къарагъариз алахъзавай.

Авай гьукумдиз аксивилин гьерекатар 60 йис идалай вилик, 1956-йисуз, Венгриядани кьиле фена. И женгерин гьерекатра ана гьукумдин къурулуш хуьн патал чи уьлкведай хейлин аскерри, гьакI чи райондайни са шумуд касди иштиракна. Алай вахтунда, виликдай СССР-дин са къурулушда, стхаяр хьиз, санал яшамиш хьайи уьлквейрин кьиле акъвазнавайбуру, чеб тухузвай гьал, абурун къадирсузвал акурла, за 60 йисан идалай вилик Венгрияда кьиле фейи женгинин гьерекатрин вакъиайрин иштиракчи хьайи кьасумхуьруьнви, вирибуруз гьуьрметлу кас тир Магьмудов СултIан Нуровичавай а алатай яргъал йисарин вакъиайрикай рикIел хкун тIалабна.

- 1956-йис тир, - ухьт алахьуналди, рикIел хкизва ветеранди. – За 10-класс куьтягьна, кIелун давамардай са чкадиз финикай фикирзавай ва талукь тир гьазурвилер аквазвай. Воен-коматдай атай повесткадин бинедаллаз зун Советрин Армиядин жергейриз жуван хивевай ватандашвилин буржи кьилиз акъудиз фена. Чун 52 кас дагъустанвияр, гьабурун жергедай яз чи райондайни 6 кас, Украинадин Драгобичский областдиз акъатна. Жегьил аскерар гьазурунин вахт куьтягь хьайила, 23-октябрдиз чун, эшелондиз яна, Венгриядиз рекье туна. Солдатар кьилдин полкариз апайна, чун чи полкуниз агакьайла йифен сятдин цIикьвед хьанвай. Са кьве сятдилай, женгинин тревога гана, чун къарагъарна. Чаз гьеле женгинин яракьарни ганвачир.

Чун жергеда акъвазарна ва чаз Австриядин сергьятдилай Венгриядиз анин гьукум дегишарун патал къвезвай контрреволюционеррин чIехи дестедин вилик пад кьун чарасуз герек тирдакай лагьана. Ахьтин дестеяр Венгриядани гьазурнавай ва абурун къаст госпереворот авун тир. Яни абуруз Венгрия соцлагердикай хкудиз кIанзавай. А чIавуз Венгри-яда Советрин Союздин посол Юрий Андропов тир. Венгриядин коммунистрин партиядин 1-секретарь Ракоши лугьудай кас тир. Коммунистри ам вичин кIвалахдивай къерех авуна ва адан чкадал Имре Надь хкяна. Адани контрреволюционерриз майил-валзавайди чир хьайила коммунистрин ЦК-дин пленумдал амни кIвалахдивай къерех авуна ва адан чкадал коммунистрин партиядин сад лагьай секретар-виле Янош Кадар хкяна.

Адан тIалабуналди чи Гьукумат-ди аниз хейлин аскерар ва женгинин техника рекье туна. Виликамаз къенепатан кIвалах тухунин нетижада ина Венгриядин армиядин гзаф частар контрре-волюционеррин рекьел элячI-завай. Саналди тир кIвалахдин нетижада абурув гвай яракьар вахчуна ва абур чеб кIвалериз ахъайна. Абурун эвезда чи аскерар акъвазарна ва абурун яракьар, техника хуьз хьана. Австриядин граница кIевирунихъ галаз санал чна чIехи шегьерриз къвезвай рекьерни хуьз хьана. Патав гвай Венгриядин Папа шегьер абурукай азад авуна, Дерд, Самботхей, Секешфексшвар шегьерра чи солдатар акъвазна. Куьрелди, патай атай ва къенепата акси акъваззавай дестеяр вири терг авуна. ЦIийи гьукуматди чи уьлкведи тухузвай рехъ хкяна, уьмуьр вичин кьацIа гьатна. Эхь, четинвилер, ахвар хайи йифер гзаф хьана, дяве я ман, - вичин суьгьбет куьтягьна ветеранди.

Венгрияда кьиле фейи вакъи-айрилай гуьгъуьнизни СултIан Нуровичан уьмуьрдин рехъ муракабди ва лишанлу вакъи-айралди девлетлуди хьана.

Армияда къуллугъна хтайдалай гуьгъуьниз, ада Буйнакскдин медучилище акьалтIарна. КIварчагъа духтурвал, «Рычал-су» заводда анин лаборантвал, Кьасумхуьрел (ЦIийи поселокда) медпунктунин заведующийвал авуна.

1968-йисалай 2013-йисалди, 45 йисуз, С. Н. Магьмудова Кьасум-хуьруьн гидрометеостанциядин начальниквилин жавабдар къул-лугъ кьилиз акъудна.

Умун къилихрин къени инсан тир адаз вичи кIвалах авур коллективра, райондин агьалийрин арада еке гьуьрмет авай. Адан гзаф йисарин зегьметдиз гьукуматдини лайихлу къимет гана. Адаз «Долг и честь» орден, 1941-1945-йисарин фронтовиквилин, Гъалибвилин юбилейрин медалар, Азербайжан ССР-дин, Кеферпатан Кавказдин гидрометеослужбадин управ-ленийрин, Дагъустандин гидро-метеослужбадин патайни са шумудра Гьуьрметдин грамотаяр, пулдин премияр гана ва чухсагъулар малумарна.

Яр-дуст кIани хъсан инсан, адалатлу хзандин кьил тир СултIан Нурович вичин уьмуьрдин юлдаш Марадихъ галаз санал яшамиш жез 53 йис я. Абур исятда 11 хтулдинни 4 птулдин сагьибар я. Абуруни, къвез жуьреба-жуьре куьмекар гузвайди хьиз, чпин чIехи дидедизни бубадиз руьгьдин къуват гузва.

Алукьзавай 2017-йисуз СултIан Нуровича вичин уьмуьрдин 80-гатфар къаршиламишда. Къуй ваз чандин сагъвал, руьгьдин кIубан-вал гурай, гьуьрметлу ветеран.

Абидин Камилов.

ДР-дин Кьилин «Нетижалу АПК» проект – уьмуьрдиз

Майданарни, кIватIзавай бегьерни артух жезва

Дагъустан Республикада экономика мягькемарунин, хуьруьн майишат вилик тухунин, гьасилзавай продукциядин кьадар артухарунин мураддалди са шумуд программа ва проектар кьабулнава, абур кардикни акатнава. Абурукай сад ДР-дин Кьилин «Нетижалу АПК» проект я. И проектда, кьилди къачуртIа, багъманчивал вилик тухудай рекьер къалурнава, и кар патал тухудай серенжемар тайинарнава.

ДР-дин «Нетижалу АПК» проектдихъ галаз алакъалу яз «Сулейман-Стальский районда АПК вилик тухун», гьакIни «2014-2020-йисара районда багъманчивал вилик тухун» муниципальный программаяр кардик ква, абуру вичин хъсан нетижани гузва.

Райондин хуьруьн майишатдин управленидин начальник Мегьамедзагьид Бабаевахъ ва адан заместитель Гьамидин Абдулкъафаровахъ галаз авур суьгьбетдай малум хьайивал, алай вахтунда хуьруьн майишатдин карханайрихъ, КФХ-рихъ, кьилдин ксарихъ, куьмекчи майишатрихъ 3248 гектар багълар ава, абурукай 2120 гектар бегьердал атанвай, амайбурни жегьил багълар я. Анрай кIватI хъийизвай емишрин бегьердин кьадарни йисандавай-суз артух жезва, районда гьар йисуз 70-75 гектарда цIийи багълар кутазва.

Адетдин промышленный багълар кутунихъ галаз санал, эхиримжи йисара районда интенсивный багълар кутунизни кьилин фикир гузва. И кардик инвесторри еке пай кутазва. ИкI, 2015-йисан зулухъай инвесторди тешкилай «Члар» ООО-да 15 гектарда интенсивный багъ кутуна.

Алай йисуз инвестордин пулунин такьатралди АгъастIалрин хуьруьн поселенидин территорияда 20 гектарда интенсивный багълар кутада, и кар патал 30 миллион манат пул кутунва. Мадни, районда «Паласа» участокда инвесторди 200 гектарда интенсивный багълар кутада, и проектдин къимет 250 миллион манатдилай виниз я.

Винидихъ гъанвай мисалри къалурзава хьи, райондин руководстводи ва инвесторри багъманчивал вилик тухуниз кьилин фикир гузва.

Алай вахтунда районда кIватI хъийизвай емишрин 80 процент КФХ-рал, куьмекчи майишатрал ва арендаторрал гьалтзава. Санлай къачурла, икьван чIавалди районда 16500 тонн емишар кIватI хъувунва, и кар давамни жезва.

Гьамидин Абдулкъафаровахъ галаз чун ичер кIватI хъийизвай са шумуд участокдизни фена.

Ингье, чун Эминхуьряй тир Тажир Батманован багъда ава. Ана 5-6 кас ичер атIунал, абур ящикра тунал машгъул тир.

- Захъ 8 гектар арендада къачунвай чил ава, адакай 6 гектарда за ичин багъ кутунва, - лугьузва Тажир Батманова. – Икьван чIавалди за 13 тонн ичер кIватI хъувунва. Гьайиф хьи, йисан кьиляй-кьилиз зегьмет чIугуна гьасилай емишар кьабулдай чка авач, гьавиляй зун ичер гьа чкадал, суракь акъудна, маса гуниз мажбур жезва.

Т. Батманова арендадин участокда емишар хуьдай чка – чIехи кIвал – эцигнава, атIай ичер ящикра твазва, муьштерийриз маса гузва.

- За Тажир стхадивай багъдиз къвез ичер маса къачуз им 3-йис я, - лугьузва Дербентдай тир Адил Керимова. – Гаф авач, тежрибалу арендаторди хъсан еридин, тIеамлу ва дадлу емишар гьасилзава. Ихьтин ичериз базарда хъсан къиметни ава.

Эминхуьре командировкада авайла чун хуьруьн поселенидин кьил Бейдулагь Къарибовахъ галазни гуьруьшмиш хьана.

- Эминхуьруьнвияр чилин къадир авай, зегьметдал рикI алай инсанар я, - лугьузва Б. Къарибова. – Алай вахтунда хуьре гзаф инсанар, чил арендада къачуна ва я куьмекчи майишатар тешкилна, уьзуьмчивилел, багъманчивилел, магьсулдарвилел ва майвачивилел машгъул жезва. Мадни, хуьруьн территорияда инвесторди 2010-йисуз тешкилай «ЧIереяр» ООО-дихъ 160 гектарда уьзуьмлухар кутадай фикир ава. Ихьтин майишатри агьалийриз кIвалахни гузва, поселенидин бюджетни артухарзава. Хуьруьн майишатдин метлеб авай вири чилерикай агьалийри менфят къачузва, им разивал ийидай кар я.

Чна винидихъ лагьайвал, районда емишар кIватI хъувун давам жезва. Гектардин бегьерлувал 80 центнердилай виниз я. Ида алай йисуз кIватI хъийидай емишрин кьадар 17 000 тонндив агакьардай мумкинвал гуда.

Хазран Кьасумов

Шикилра: Гь. Абдулкъафаровани Т. Батманова ичерин бегьердал шадвалзава; рабочияр тир А. Батмановани С. Къурбанова ичер атIузва.

Шикилар автординбур я.

Хуьруьн майишат

Зиядханан куьмекчи майишатда

Эминхуьряй тир Зиядхан Гьажиева (шикилда) яргъал йисара (26 йисуз) Туьркмениядин Челекен шегьерда нафтIадин мяденра бурильщик, участокдин мастер яз кIвалахна. Намуслу зегьметдай адаз управленидин руководстводин патай гзаф кьадар грамотаяр, соцсоревнованида гъалиб хьайивилин гьакъиндай знакар, гьакIни «Зегьметдин ветеран» медаль ганва.

Лайихлу пенсиядиз экъечIна хайи хуьруьз хтай З. Гьажиев секиндиз кIвале ацукьнач. РикI алаз «КIвалахдик квачир мишер муьрхъуь кьада» гафар тикрардай Зиядхана 2010-йисуз 0,5 гектар чил куьмекчи майишат кутун патал къачуна, ана ичин къелемар цана. Иесивилелди гелкъуьн тешкилнавай багъ хъсан гьалдани ава. Алай йисуз З. Гьажиева вичин куьмекчи майишатдай ичерин тарифдин бегьерни кIватI хъувуна.

- Тариф авун туш, за жуван участокда гьасилай ичериз муьштерияр гзаф акъатна, за абур чкадал масани гана, - лугьузва З. Гьажиева. – Захъ гележегда жуван куьмекчи майишатдин майданар гегьеншардай фикир ава. И кар патал зун хьтин чилел зегьмет чIугвазвай лежберриз пулунин такьатралди ва маса патарихъай гьукуматди куьмекарни гузва.

З. Гьажиева гьисабзавайвал, чи райондин шартIара багъманчивал, саларбанвал, магьсулдарвал вилик тухудай вири жуьредин шартIар ва мумкинвилер ава. ГьакI хьайила, ам районда менфят къачуз жедай чилер баябан яз тунал рази туш. Ада кIвалахдик квачир инсанриз хсуси куьмекчи майишатар тешкилуниз эвер гузва.

 Хазран Кьасумов .

Суварин къаршидиз

«Элкъвей стол» кьиле тухвана

Малум тирвал, Дагъустан Республикадин Кьил Р. Гь. Абдулатипован Указдалди 21-октябрь Дагъустандин милли культурадинни чIаларин югъ яз малумарнава. И цIийиз тайинарнавай суварин вилик И. Гь. Тагьирован тIварунихъ галай райондин культурадин Дворецдин гъвечIи залда чи райондин мектебра кIелзавай аялрин яратмишунриз талукьарнавай шииратдин конкурс – «элкъвей стол» кьиле тухвана. Аниз чпи лезги ва урус чIаларалди шиирар теснифзавай аялриз теклифнавай.

«Элкъвей стол» райондин образованидин управлениди тешкилнавайди тир. Конкурсдин жюридик РУО-дин кьилин пешекар Венера Ханвердиева, шаирар тир Сажидин Саидгьасанов, Абидин Камилов, Важибат Насруллаева квай.

Конкурсда чпи шиирар кхьизвай 13 касди, асул гьисабдалди рушари, иштиракна.

Эхирдай анал рахай жюридин членри, гьакIни Кьулан ва Вини СтIалрин юкьван школайри лезги чIаланни литературадин тарсар гузвай муаллимар тир Къизхалум Алимовади, Катрина Багъишевади аялрин яратмишунриз хъсан къимет гана. Гьа са вахтунда, урус чIалалди кхьизвай шииррилай тафаватлу яз, лезги чIалалди шиирар тIимил кхьизвайди, абурукни са жерге нукьсанар квайди, и жигьетдай абуруз лезги чIалан муаллимри куьмек гун герек тирди къейдна.

Эхирдай анал тафаватлу хьайибуруз РУО-дин грамотаяр, абуруз ва вири аялриз чи машгьур шаир Алибег Фатахован хкягъай эсерар авай ктабар гана. Са бязи аялриз шаир Сажидина ва и цIарарин авторди чпин эсерар авай ктабарни багъишна.

И мярекат метлеблуди хьана.

                                Куьре Абид.

ЧIал квахьай чIагъ

КцIара са мирес илифнавай чи кIвализ. Мукьва-кьилийрал рикI алай и къени къилихрин кас урус чIалан муаллим я. Адахъ са татугайвал ава: чIалар акадариз, акатайвал рахада. Гилани вичин саягъда ихтилатдал илигна ада:

- Погода аквазва ман ваз! Шумуд югъ тир проливной марфар къвазвай. Гилани туманди вил гана экв гузвач. Надоел хьана хьи! Заз жуван участокда цуьквер пересадка ийиз кIанзавайди я. Разве можно?

Ша хъел акатмир ман вахъ! Вичин 50 яшар хьанвай и касдиз вуч лугьуда вуна?

- Вун вучиз икI рахазва? - акъвазиз хьанач завай.

- ГьикI рахазва кьван? - мягьтелвилелди жузуна миресди.

- Ата-пата.

- Ам вуч лагьай гаф я?

- Я стха, вун са чIалал рахайтIа жечни? - лагьана за.

- Я абат хийир хьайиди, гила михьи чIал амани? Вири икI рахазвачни?

- Ваъ, вуна хьиз хайи чIал кукIварзавайди акунач заз.

- Зун урус чIалан муаллим я эхир! - хъуьрена мирес.

- ЯтIа ингилис чIалан муаллим ингилис, француз чIаланди француз, азербайжан чIаланди азербайжан чIалан гафар акадарна рахана кIанзава ман?!

- Чи аялриз пара чIалар чир жен гунуг тушни? – вучайтIани далу чилиз ягъаз кIанзавачир миресдиз.

Ам сакIани гъавурда тваз тежез акурла:              «ЧIал квахьай чIагъ! Вун хьтинбурун мецез кьецI гун герек я, белки муькуьбурузни ар жеди”, - лагьана за жува-жуваз.

Гьа инал педагогикадин илимрин кандидат Ш.Мирзоеван гафар рикIел хтана зи: “Чна гъилик авур делилри къалурзава хьи, тербиядинни чирвилерин дережа ачухарзавай лезги гафарин 40 процентдикай халкьди менфят къачузмач. Аялрин ва жегьилрин 65 процентдиз са кьадар гафарин мана эсиллагь чизвач. Нетижа гьихьтинди ятIа виридаз аквазва. Гьавиляй геж тавуна алимри чпин гаф лугьун ва тербиячийри чIалаз мукьуфдалди фикир гун лазим къвезва.”

Седакъет Керимова.

(Бакуда акъатзавай «Самур» газетдай. Макъала автордин нугъват хвена ганва).

«Северный Кавказ» вестникда – чи райондикай

СтIал Сулейманан районда экономикадин, социальный ва маса рекьерай хъсанвилихъди жезвай дегишвилери неинки чи республикадин, гьакIни федеральный массовый информациядин такьатрин журналистрин фикирни чпел желбзава. ИкI, мукьвара чи районда Кеферпатан Кавказдин Федеральный округдин администрациядин печатдин орган тир «Северный Кавказ» вестникдин журналистар мугьманвиле хьана. Идан нетижа яз вестникдин сад авунвай 8-9 лагьай нумрада чи райондиз талукь яз кхьенвай пуд макъала ганва. Абурукай сада, «Сулейман-Стальский район» муниципальный райондин Кьил Нариман Шамсудинович Абдулмуталибова ганвай интервьюдин бинедаллаз, районда экономика мягькем жезвайдакай, инвестиционный проектар кардик акатзавайдакай, федеральный ва республиканский программаяр уьмуьрдиз кечирмишзавайдакай гегьеншдиз суьгьбетнава, тайин мисалар ва делилар гъанва.

Кьвед лагьай макъала районда кIвенкIвечи хуьруьн майишатдин кархана тир «Зардиян» ООО-диз талукьарнава, ана карханадин агалкьунрикай кхьенва.

«Призвание – лечить людей» кьил ганвай пуд лагьай макъалада райондин центральный больницада ремонрин кIвалахар кьиле тухванвайдакай, духтуррин намуслу зегьметдикай гегьеншдиз суьгьбетзава.

Къейд авун лазим я хьи, «Северный Кавказ» вестникда макъалайрихъ галаз «Куьредин хабарар» газетдин экономикадин отделдин заведующий, фотокорреспондент Хазран Кьасумова янавай 12 шикилни ганва.

Гьикьван лагьайтIани, жуван райондикай федеральный округдин печатдин органда тарифдин макъалаяр гун гуьгьуьл шад жедай кар я.

                 Асият Мирзалиева.

СПОРТ

Зизиквиди Дербентда чемпионар вердишарзава

СССР-дин спортдин мастер, Къазахстан Республикадин лайихлу тренер Абдулнасир Мегьамедкеримова регьбервал гузвай Эминхуьруьн ДЮСШ-да азаддаказ кьуршахар кьунай вердишвилер къачузвай жаванри Дагъустан Республикадин, Вирироссиядин, гьакIни международный чIехи турнирра агалкьунар къазанмишиз 15 йисалай виниз я. Ина вердишвилер къачур са шумуд касдикай спортдин мастерар, Эльмар Гьажимегьамедовакай грэпплингдай дуьньядин чемпион хьана.

И хуьруьз тежриба къачуз, чпин устадвал хкажиз республикадин маса шегьеррай ва районрай мукьвал-мукьвал жаван спортсменар къвезва, дуствилин гуьруьшар, саналди тир тренировкаяр тухузва.

- Къе нянрихъай чи спортшколадиз Дербентдин жаван пагьливанрин команда къвезва, абуру чи хуьруьн спортсменрихъ галаз дуствилин гуьруьш тухузва, - лагьана заз ДЮСШ-дин тренер Мурад Мурадагъаева. – Кьве командадикни Вирироссиядин, гьатта международный турниррин гъалибчиярни призерар ква, абурун арада къизгъин гуьруьшар кьиле фин лазим я, ша, буюр чи спортшколадин залдиз, жувни тамаша.

Тренерди лагьай вахтунда зун спортдин залдиз фена. Жегьил пагьливанрин арада турнир башламишнавай. Жегьилар тиртIани, абуру устаддаказ кьуршахар кьазвай, мягьтел жедай приемар ийизвай, магълуб жез садазни кIанзавачир.

И дуствилин гуьруьшда, лугьудайвал, дуствал гъалиб хьана. Акъажунар куьтягь хьайидалай гуьгъуьниз заз Дербент шегьердин командадин тренердихъ галаз мукьувай таниш жедай мумкинвал хьана. Зун шад авурди а кар я хьи, Дербентда жаван хъсан спортсменар гьазурзавайди Сулейман-Стальский райондин Зизикрин хуьряй тир Руслан Яралиев я. Руслан I986-йисуз дидедиз хьана. Школада кIелдай йисара (Зизика ва Дербентда), гьакIни «Юждаг» университетдин студент тирла ам азаддаказ кьуршахар кьунал рикIивай машгъул хьана. 2 йисни 8 вацра Р. Яралиева вичин устадвал Казань шегьерда кардик квай Олимпийский резервдин училищедани хкажна. И йисара Русланакай Дагъустан Республикадин кIвенкIвечивал патал тухвай акъажунра гъалибчи, кьвед лагьай сеферда 2-призер, жаванрин арада Россиядин Федерациядин кIвенкIвечивал патал тухвай акъажунра галаз-галаз кьве йисуз чемпион, жегьилрин арада тухвай Россиядин чемпионатда садра чемпион, кьвед лагьай сеферда 2-призер хьана.

Вирироссиядин са шумуд турнирдани Р. Яралиевакай гъалибчи ва призер хьана.

2006-йисалай Руслан Яралиева къадим Дербент шегьерда Али Алиеван тIварунихъ галай  спортзалда тренервиле кIвалахзава. Алай вахтунда тежрибалу тренердин гъилик 32 жаванди азаддаказ кьуршахар кьунай вердишвилер къачузва, чпин устадвал хкажзава.

Р. Яралиеван тербиячийрихъни республикадин ва Вирироссиядин турнирра хъсан нетижаяр жезва. Ихьтинбурукай яз тренерди чаз Россиядин Федерациядин кIвенкIвечивал патал жаванрин арада Хасавюрт шегьерда кьиле фейи турнирда 1-чка кьур Максим Къафланован, Вирироссиядин турнирдин гъалибчияр тир Гьажи Алиеван, Мурад Палчаеван, Дагъустан Республикадин кIвен-кIвечивал патал жаванрин арада Дылымда кьиле фейи акъажунрин гъалибчи Расим Къараханован, Новочебоксар шегьерда кьиле фейи турнирда 2-чка кьур Алим Давудован ва масабурун тIварар кьуна.

Чи мурад зизикви хва Руслан Яралиевахъ тренервилин кIвалахда, адан ученикрихъ турниррани чемпионатра мадни чIехи агалкьунар хьун я.

Хазран Кьасумов.